Het verleden leert dat de ontwikkeling van de algemene uitkering altijd een mate van onzekerheid kent. In het licht van geregeld terugkerende rijksbezuinigingen en ingrijpende operaties als het groot onderhoud en de decentralisaties, houden we rekening met blijvende onzekere ontwikkelingen. Bovendien geldt al weer geruime tijd de trap-op-trap-afsystematiek (= als het rijk minder of meer uitgeeft dan begroot, dan daalt respectievelijk stijgt ook de algemene uitkering aan de gemeenten). We handhaven het risicobedrag van € 500.000.

Aanbestedingen

Het risico van claims bij aanbestedingen blijft bij alle activiteiten van de gemeente een algemeen punt van aandacht. Er wordt uitgegaan van een risicobedrag van € 50.000.

Gewaarborgde geldleningen, garanties en verbonden partijen
Zowel de economische omstandigheden als de voortdurende bezuinigingen dragen het risico in zich dat bedrijven en instellingen sneller financieel in problemen kunnen komen. Dat geldt uiteraard ook voor instellingen waar de gemeente garant voor staat en voor de verbonden partijen waar de gemeente in deelneemt. We handhaven daarom het risicobedrag op € 800.000.

Grondexploitatie

Het risico voor het grondbedrijf bedraagt in totaal € 1,013 miljoen. Risico’s doen zich bij de grondexploitaties vooral voor bij de nog te maken (hogere) kosten en de nog te ontvangen (lagere) opbrengsten. Bij onze projecten zijn de grootste risico’s het gevolg van programmawijzigingen, waardoor de gemeente extra kosten moet maken. Daarnaast loopt de gemeente aan de opbrengstenkant ook een risico bij één project, als de ontwikkelaar de grond niet afneemt als gevolg van een eventueel mogelijk ongewijzigde bestemming. Verder zijn er aan de opbrengstenkant geen risico’s, omdat er contractafspraken zijn gemaakt met de ontwikkelaars over de prijs en het moment van afname.

De Vlinder

De gemeente heeft de vordering bij de rechtbank aanhangig gemaakt. Op dit moment loopt de procedure nog. De raad wordt t.z.t. geïnformeerd over de uitkomst en de financiële consequenties.  
Permar
2017 wordt het jaar van de liquidatie van Permar, de raad heeft er immers voor gekozen per 1 januari 2018 uit de GR Permar te treden. Voor de afbouw van de Permar en de implementatie van het lokaal organiseren van de WSW zijn in de Kadernota 2016 de benodigde budgetten opgenomen. De benodigde budgetten zijn gebaseerd op de inzichten die er op dat moment waren. Wanneer de liquidatie van Permar per 1 januari 2018 wordt gerealiseerd, vervalt op dat moment ook het risico Permar.
Wanneer er onverhoopt toch nog een tekort in de exploitatie ontstaat bij Permar, dan staat de gemeente Wageningen voor ongeveer 20% garant voor dit tekort.

BbZ

Gemeenten worden geprikkeld om hun (BbZ-)debiteurenadministratie op orde te brengen en te houden. En om een meer overwogen belangen- en risicoafweging te maken voor de beoordeling van het recht op een BbZ-bedrijfskapitaal. Er wordt een normbedrag voor ontvangsten bedrijfskapitaal BbZ vastgesteld. Als de gemeente in het declaratiejaar meer binnenhaalt dan het normbedrag, dan mag zij het meerdere zelf houden en vrij besteden. Haalt de gemeente echter minder binnen, dan is het tekort voor haar rekening. De gemeente krijgt dus een direct belang bij het jaarlijks ontvangen van een hoger bedrag aan rente en aflossing/terugbetaling dan het normbedrag dat voor dat jaar geldt. De voor drie jaar vastgestelde macronorm liep per 2015 af. Het ministerie van SZW heeft voorgesteld de macronorm voor een volgende periode van drie jaar vast te stellen op 71,6% (gemiddelde baten over 5 jaar t.o.v. de gemiddelde lasten over 5 jaar). De vorige periode was 54,9%. De VNG vond deze verhoging niet acceptabel. Gemeenten en staatssecretaris hebben nu afgesproken dat een uitgebreide evaluatie plaatsvindt in 2016 en dat voor het jaar 2016 de norm geldt van 63,3%. De afgelopen 2 jaar zijn de werkelijke ontvangsten lager dan het gestelde normbedrag. Gemiddeld over 5 jaar zit Wageningen boven het normpercentage.

Minimaregelingen en schulddienstverlening

De laatste decennia is de inkomensongelijkheid vergroot. Dat is slecht voor de maatschappelijke samenhang. Om deze ongelijkheid niet nog verder uit de rails te laten lopen, blijft een ruimhartig minimabeleid gekoppeld aan een laagdrempelige schulddienstverlening van het grootste belang. Dat is reden geweest om het minimabeleid en het beleid schulddienstverlening te vernieuwen. Zie hiervoor ook paragraaf 8.

Bijzondere bijstand

Ook in 2016 wordt er nog een relatief groot aantal bijzondere-bijstandsaanvragen voor beschermingsbewind verwacht. Eind 2015 is er wel een begin gemaakt met het nadenken over beleid dat gericht is op het indammen van deze stijging. Daarnaast zal er een toenemend beroep gedaan worden op bijzondere bijstand voor woninginrichting. Dit laatste als gevolg van de wettelijke taak om statushouders te huisvesten en vanwege de wijziging van het beleid voor woninginrichting waar voorheen een lening werd verstrekt maar sinds 2016 wordt de bijstand om niet verstrekt.

Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering (CAZ)

De Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering is in het leven geroepen voor minima met een inkomen tot 110% van de toepasselijke bijstandsnorm. Een aantal acties, zoals het verzekeren van het eigen risico en een extra voorlichtingscampagne richting de potentiële doelgroep, heeft geleid tot een hogere deelnamegraad. De deelname aan de CAZ is mede hierdoor gestegen van 475 naar 725 deelnemers. Aanmelden voor een nieuwe zorgverzekering kan normaliter tot eind januari van het kalenderjaar, maar dit jaar melden zich nog maandelijks nieuwe mensen aan. Het gaat hierbij om vluchtelingen die een verblijfsvergunning hebben gekregen, de z.g. statushouders. Ook dit heeft tot een hogere deelnamegraad geleid.

Ik-doe-meeFonds

Het Ik-doe-meefonds is een declaratiefonds voor minima met een inkomen tot 130% van de toepasselijke bijstandsnorm. Gedeclareerd kunnen worden kosten voor sportieve en culturele activiteiten. Volwassen vanaf 18 jaar kunnen maximaal € 150 per jaar declareren en kinderen van 0 tot 18 jaar € 250 per jaar.
De laatste drie jaar is het aantal gestaag gestegen. Het laatste jaar is het bestand uitgekomen op ongeveer 950 deelnemers. De raad heeft een motie aangenomen over het vergroten van het bereik van de minimaregelingen. Het ik doe mee fonds heeft een bereik van ongeveer 65%. In 2016 wordt er gestreefd naar een bereik van 75%. Naar verwachting wordt dit percentage aan het eind van dit jaar gehaald. Vanaf 1 april 2016 wordt dit fonds namelijk uitgevoerd door een plaatselijke partij. Deze partij heeft extra activiteiten ontwikkeld riching de doelgroep. De eerste resultaten hiervan zijn zichtbaar en duiden op een sterke toename van het aantal deelnemers.

Mantelzorgcompliment

In 2015 was er een bedrag van € 141.000 beschikbaar voor het mantelzorgcompliment. 400 mensen hebben een bedrag van € 100 ontvangen. Er is dus ongeveer € 40.000 uitgegeven. Uit dit budget is ook een bedrag van € 40.000 aan het steunpunt Mantelzorg besteed. Daarnaast ook nog een bedrag van € 22.500 voor uitvoeringskosten. Er is een voorlichtingscampagne gestart, waardoor er naar verwachting meer aanvragen binnen zullen komen dan dit jaar het geval was. Omdat er uit het budget ook andere zaken bekostigd worden dan het mantelzorgcompliment, is er dus een risico vanwege de openeinderegeling.

Schulddienstverlening

Het aantal aanvragen schulddienstverlening is in 2016 hoger dan het jaar daarvoor. Dat komt naar verwachting omdat mensen gewacht hebben met het indienen van aanvragen tot het moment dat Wageningen de schulddienstverlening in eigen beheer is gaan uitvoeren (per 1-12-2015). Daarnaast is de schulddienstverlening laagdrempelig en dichter bij de burger georganiseerd dan daarvoor, waarbij de integrale benadering van de hulpverlening groter is dan voorheen. Ook hierdoor kan het aantal aanvragen stijgen en is dit dus een risico.

WWB/BUIG/Participatiewet (inkomensdeel)

Voor de WWB is de uitkering vanuit het rijk voor 2016 voorlopig vastgesteld op € 10,5 miljoen. Gebruikelijk is dat het ministerie lopende het jaar het BUIG-budget bijstelt als gevolg van conjuncturele effecten. Omdat de afgelopen jaren hadden geresulteerd in een overschot, is in de kadernota 2015 besloten om een bezuiniging op te voeren van € 700.000 in 2016, € 1 miljoen in 2017 en € 1,4 miljoen in 2018. In de kadernota 2016 is een extra bezuiniging van € 250.000 structureel opgevoerd. Op voorhand is niet aan te geven wat de gevolgen voor het budget zullen zijn. Er bestaat een risico dat deze bezuiniging niet gehaald wordt en er dus een overschrijding zal ontstaan. Dit is onder andere afhankelijk van de groei van het aantal cliënten en het kunnen plaatsen van participatiebanen.

Risicobeheersing 3d’s

De belangrijkste strategische risico’s betreffen het invullen van de transformatieopgave en autonome (demografische ontwikkelingen). Deze worden hieronder nader toegelicht.

Invulling transformatieopgave begroting

De begroting is opgesteld met inachtneming van de laatste inzichten. Voor de onderdelen jeugd en wmo betekent dit onder meer dat op basis van de realisatiecijfers 2015 en de eerste 6 maanden van 2016 een nieuwe financiële doorrekening is gemaakt. Dit heeft op diverse plaatsen geleid tot aanpassing van de begroting en een aangepaste transformatieopgave. Deze resterende transformatieopgave is in deze begroting als apart product opgenomen.

Bij het vormgeven van de transformatieopgave wordt onder meer het innovatiebudget ingezet. Dit budget bedraagt in de begroting:

Daarnaast is een reserve transities aanwezig voor het tijdelijk opvangen van de transformatieopgave in 2016 en 2017. Ultimo 2015 bedraagt die reserve € 3,5 miljoen. De raad wordt separaat geïnformeerd over de wijze waarop -onder meer door innovatie- de transformatieopgave wordt vormgegeven.

Autonome ontwikkelingen

De gemeente heeft maar beperkt invloed op autonome (demografische) ontwikkelingen, die invloed kunnen hebben op de zorgkosten. Te denken valt aan de bevolkingsopbouw- en ontwikkeling, maar ook aan incidentele zorgsituaties die maar eens in de paar jaar (of minder vaak) voorkomen. Vooral in de jeugdzorg kunnen in dergelijke specifieke zorgsituaties de kosten van intramurale zorg erg hoog zijn. Dit is op macroniveau geen nieuw risico, maar door de decentralisatie van de Jeugd en WMO naar de gemeenten, kan dit op lokaal niveau wel significante (positieve en negatieve) gevolgen hebben. Idealiter wordt de begroting gebaseerd op de “normale” structureel te verwachten zorgkosten en wordt voor incidentele kosten een buffer aangehouden of wordt dit risico anderszins afgedekt.

Op dit moment ontbreekt het ons echter nog aan goed inzicht in de “normale” structurele situatie en de te verwachten ontwikkeling hierin en is ook geen inschatting van incidentele risico’s te maken. De begrotingscijfers zijn om die reden lineair doorvertaald naar de toekomst, zonder rekening te houden met autonome ontwikkelingen. Het bijbehorend financieel risico (en/of kans) is niet te kwantificeren.

Leerlingenvervoer

Het leerlingenvervoer is een grillige openeinderegeling. Een groot aantal aanvragen wordt door een onafhankelijke externe organisatie getoetst, waardoor de besluitvorming aan kracht wint. Het niet te voorspellen aantal kinderen dat gebruik gaat maken van deze vorm van vervoer, en ook de vorm, maakt dat het financieel moeilijk voorspelbaar is. In 2016 hebben diverse kinderen gebruikgemaakt van individueel vervoer.

Statushouders

Voor 2016 is de wettelijke taakstelling 97 statushouders. Omdat statushouders dezelfde rechten hebben als Nederlandse onderdanen en zij een beroep kunnen doen op alle minimaregelingen en schulddienstverlening, geeft dit een financieel risico. Verder moeten deze huishoudens gehuisvest worden en dat geeft binnen de bijzondere bijstand nog een extra druk op het budget voor woninginrichting. Of het risico zich na 2016 voortzet is moeilijk in te schatten. In 2016 is de instroom van vluchtelingen aanmerkelijk teruggevallen, maar hier kunnen geen conclusies voor de toekomst aan verbonden worden. Zo komt er na 2016 een groep gezinsherenigers bij. Daarnaast kunnen de internationale ontwikkelingen ertoe leiden dat de instroom van vluchtelingen weer toe gaat nemen. En dat betekent dat ook het aantal statushouders toe zal nemen. Het blijft dus een risico.

Risico-omvang openeinderegelingen

Voor de hele grote openeinderegelingen beschikt de gemeente over de reserve transities om de risico’s af te dekken. Bij de andere regelingen zijn de risico’s beperkter van omvang. Voor deze overige regelingen wordt ervan uitgegaan dat een risicobedrag van € 5 ton voldoende is.